Inicjatywa utworzenia Towarzystwa wypłynęła od Stefanii Pawlak, emerytowanej kierowniczki szkoły podstawowej w Łęcznej. W lutym 1975 r. na zebraniu założycielskim przyjęto statut, program działania i wybrano władze Towarzystwa. Stefania Pawlak została pierwszym jego prezesem.
Zgodnie ze statutem głównym celem działalności było... „pogłębianie w społeczeństwie umiłowania miasta i jego okolic przez gromadzenie i szerzenie wiedzy o istniejących tu dawnych tradycjach, zwyczajach, historii..." oraz aktywizowanie tegoż społeczeństwa do udziału w życiu społecznym i kulturalnym miasta.
Wyznaczone cele starano się osiągnąć poprzez organizację spotkań - w czasie których propagowano wiedzę o przeszłości miasta, wystaw - prezentujących dorobek miejscowych twórców, konkursów - na najpiękniejszy ogródek i posesję.
Należy podkreślić, że działania Towarzystwa podejmowane w tym okresie skupiały się wokół osoby Stefanii Pawlak - głównego inicjatora i realizatora większości poczynań TPZŁ.
Liczba członków Towarzystwa po ośmiu latach działalności wynosiła 64.
W 1981 r. Stefania Pawlak rezygnuje z funkcji prezesa Towarzystwa gdyż na stałe wyjeżdża z Łęcznej. W tymże roku Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze wyłania nowy Zarząd, a Stefanii Pawlak nadaje tytuł Honorowego Prezesa Towarzystwa.
Niestety, lata 1981-83 to okres stagnacji w działalności Towarzystwa.
Wznowienie jego działalności, niemal po trzyletniej przerwie nastąpiło z inicjatywy pracowników Osiedlowego Domu Kultury SM - Czesława Bresia i Eugeniusza Misiewicza. Ich kilkumiesięczne starania, wsparte przez sekretarza Rady Wojewódzkiej Towarzystw Regionalnych Kazimierza Spaleńca doprowadziły do reaktywowania w lutym 1984 r. działalności Towarzystwa.
Nowe władze towarzystwa w składzie: Ewa Leśniewska - prezes, Wacław Perzyński - vice prezes, Bogumiła Jaworowska - vice prezes, Eugeniusz Misiewicz - sekretarz, Eugenia Węcławek - skarbnik oraz członkowie Zarządu: Maria Tkaczyk, Adam Zaborski, Leszek Dybczak, Czesław Breś, Zygfryd Jóźwiak, Amalia Kaus, Lech Niespodziewański, opracowały nowy ambitny program i podjęły działania mające wzmocnić towarzystwo.
W swoich działaniach nowy zarząd miał wsparcie w Osiedlowym Domu Kultury SM w którym Towarzystwo znalazło siedzibę (lata 1984-91), a w latach późniejszych (1991-98), w Muzeum Regionalnym, które było jego siedzibą. Staraniem Zarządu Towarzystwa w dawnej „harcówce” przy ul. Tysiąclecia 10 znajduje się obecnie siedziba Towarzystwa.
Proces integracji miejscowego społeczeństwa pozostał nadal celem nadrzędnym i realizowaliśmy go poprzez upowszechnienie wiedzy o przeszłości Ziemi Łęczyńskiej konkursy wiedzy, wystawy, działalność wydawniczą.
Dokumentowaliśmy przemiany zachodzące w mieście, gromadziliśmy zbiory fotograficzne i podejmowaliśmy działania w zakresie ochrony zabytków i środowiska, nawiązaliśmy współprace z Instytutem historii UMCS, Wojewódzką Radą Towarzystw Regionalnych.
Nie sposób wymienić wszystkich inicjatyw podejmowanych przez Towarzystwo ale z ciekawszych warto przypomnieć:
- cykl wykładów naukowców z UMCS na temat historii miasta,
- sesję naukową poświęconą dziejom Łęcznej zorganizowaną w 1984 r.,
- wydanie w formie książkowej publikacji „Łęczna. Studia z dziejów miasta",
- zorganizowanie w 1984 r. wspólnie z ODK i Woj. Towarzystwem Sztuk Pięknych w Lublinie pleneru malarsko-fotograficznego o Łęcznej i LZW,
- wydanie w. 1985 r. pierwszego Merkuriusza Łęczyńskiego - wówczas jednodniówki, a z czasem rocznika historyczno-kulturalnego,
- organizację corocznego turnieju wiedzy o Łęcznej,
- wydanie „Źródeł do dziejów miasta", bibliofilskiej publikacji w estetycznej szacie graficznej,
- sprowadzenie do Łęcznej, celem upowszechnienia ponad 2 tys. egzemplarzy pierwszej książki o Łęcznej, autorstwa Wojciecha Wieczorka „Szkice z prowincji",
- na okoliczność 35-lecia działalności Towarzystwa w 2010 r. zorganizowano konferencję naukową nt. dziejów łęczyńskiej parafii i wydało publikację „Studia z dziejów parafii pw. św. Marii Magdaleny” pod redakcją Roberta Jopa,
-w sierpniu 2011 r. została uruchomiona strona internetowa Towarzystwa z adresem: www.towarzystwoleczna.pl na której poza ogólnymi informacjami dotyczącymi naszego Towarzystwa i jego działalności, można znaleźć wszystkie wydania Merkuriuszy (w wersji PDF),
- w 2012 r. w ramach realizacji zadania publicznego Towarzystwo wydało puzzle (w wersji 60 i 240 elementowej) przedstawiające Rynek I w Łęcznej z lat 30. XX wieku.,
- w latach 2012-2014 wydano historyczne kalendarze z archiwalnymi fotografiami na lata 2013 (wraz z kalendarium wydarzeń), 2014 i 2015 (okolicznościowy kalendarz z okazji 40-lecia TPZŁ).
- w roku 2014 wydano książkę dr Moniki Bogusz pt. "Miasto Łęczna w czasach Królestwa Polskiego (1815-1866)".
- kontynuowana jest akcja zbierania eksponatów do Izby Regionalnej przy ul. Tysiąclecia 10, prowadzonej przez długoletniego regionalistę Wacława Perzyńskiego.
Organizowaliśmy wystawy fotograficzne m.in. „Zabytki Łęcznej" (1986 r.), "Łęczyńskie krzoki" (1990 r.), „Od prahistorii do czasów najnowszych" (1992 r.), „Nadwieprzański Park Krajobrazowy w czterech porach roku" (1999 r.), kiermasze sztuki ludowej i wydawnictw Towarzystwa.
Gromadziliśmy dokumenty o wartości historycznej, fotografie, grafiki, akwarele i obrazy olejne przed-stawiające Łęczną wczoraj i dziś.
Jednym z przedsięwzięć Towarzystwa było odsłonięcie w 1999 r. na cmentarzu parafialnym w Łęcznej pomnika powstańców styczniowych oraz płyty nagrobnej poświęconej kapitanowi K. Wałoszczukowi. Staraniem Zarządu Towarzystwa przy ul. Tysiąclecia wzniesiono pomnik założyciela miasta - Jana Tęczyńskiego, autorstwa łęczyńskiego artysty Stanisława Winiarskiego. Po trzech kadencjach, w których pracami Zarządu Towarzystwa kierowała Ewa Leśniewska, od 1998 r. funkcję prezesa pełnił Piotr Winiarski. Po nim funkcję tę przez jedną kadencję pełniła Anetta Chrzanowska, a od roku 2011 prezesem Towarzystwa jest Eugeniusz Misiewicz.
Zaprezentowana działalność byłaby niemożliwa bez zaangażowania członków Towarzystwa, wsparcia instytucji i palcówek kultury, życzliwości władz samorządowych miasta i powiatu, samorządu województwa, Wojewódzkiej Rady Towarzystw Regionalnych w Lublinie.
Dziękujemy także wszystkim innym, którzy w jakikolwiek sposób byli nam pomocni i którym bliskie jest dobro naszej „Małej Ojczyzny".